Onzekerheden
Inleiding
De afgelopen 2 jaar en in het begin van dit jaar is veel tijd en aandacht uitgegaan naar het zo goed mogelijk opvangen van de gevolgen van de Corona-crisis voor inwoners en ondernemers in onze gemeente en in onze eigen organisatie voor de ambtelijke organisatie en het bestuur.
Corona is het land niet uit, maar de huidige variant zorgt voor minder ziekenhuisopnamen en minder slachtoffers. De maatregelen zijn nagenoeg allemaal afgebouwd en de draad wordt weer opgepakt. Hoe Corona zich zal ontwikkelen dit jaar is onduidelijk en we zullen daar dan ook alert op blijven. In de samenleving worden sommige gevolgen van de coronacrisis ook pas de komende tijd zichtbaar nu landelijke ondersteuningsregelingen weggevallen zijn. Dit betreft bijvoorbeeld de meer structurele gevolgen in het sociaal domein op zorgvraag, de cultuur sector en (categorieën) ondernemers die zwaar getroffen zijn tijdens de coronacrisis en nu proberen de normale bedrijfsvoering weer op te pakken.
We gaan dit jaar kijken hoe we de Corona slachtoffers kunnen herdenken en of we een plek of plekken kunnen inrichten ter nagedachtenis aan deze periode.
Met de inval van Rusland in Oekraïne op 24 februari 2022 zijn de geo-politieke verhoudingen in de wereld op scherp komen te staan. Voor het eerst sinds de 2 e Wereldoorlog is op het Europese continent weer sprake van een oorlog tussen staten. In de eerste plaats heeft de oorlog een ongekende crisis in Oekraïne teweeggebracht, met een enorme vluchtelingenstroom tot gevolg
Opvang vluchtelingen Oekraïne
Na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne is de stroom vluchtelingen op gang gekomen. Onze gemeenschap heeft de opvang van deze vluchtelingen ruimhartig op zich genomen. Op dit moment worden ruim 100 vluchtelingen opgevangen waarbij een deel wordt opgevangen in de opvang aan de Kamperzeedijk met 75 slaapplaatsen. Daar kunnen gezinnen worden opgevangen, tot rust komen en worden ze voorzien van de basisbehoeften. De kinderen kunnen naar school in de buurt. Inmiddels is een 2 e grote opvanglocatie geopend met 75 slaapplaatsen in Hasselt in een kantoorpand op het industrieterrein.
Onduidelijk is hoe lang de oorlog duurt en hoe lang we deze vluchtelingen dus op moeten vangen. Vanuit het Rijk komt een financiële vergoeding voor de opvanglocaties met de bijbehorende kosten.
Daarnaast is een landelijke regeling opgesteld voor de huisvesting en verzorging van Oekraïners (Regeling opvang ontheemden Oekraïne). Zodra de inschrijving in de Basisregistratie Personen geregeld is, kunnen de Oekraïense vluchtelingen een bankrekening aanvragen en mogen ze ook werken in Nederland. Met de arbeidskrapte zijn er genoeg banen aanwezig. De taal vormt hier natuurlijk nog wel een barrière.
Wanneer deze vluchtelingen in ons land blijven, bestaat ook de kans dat ze een beroep doen op de gemeentelijke voorzieningen, zoals educatie, sport, bijstand, participatie, wmo en jeugdhulp. Met deze uitbreiding in aantallen is nog geen rekening gehouden in onze begroting, zeker omdat op dit moment te vroeg is om een inschatting te maken. Tussen de verschillende departementen en het VNG lopen ook gesprekken over het bekostigen van deze voorzieningen.
Economische gevolgen van de coronacrisis en de oorlog in Oekraïne
Naast de sociale gevolgen van de oorlog in Oekraïne hebben de beide crisissen ook grote economische gevolgen. We zien dat bijvoorbeeld terug in de prijsstijgingen van olie/benzine en gas ook met alle gevolgen voor ondernemingen en (maatschappelijke) voorzieningen die een hoog energieverbruik kennen. Beide crisissen dragen ook bij aan meer dan normale prijsstijgingen in de bouwsector. Met het inschatten en ramen van deze prijsstijgingen in onze Programmabegroting en de aanhoudende onduidelijkheid vanuit het Rijk over adequate structurele financiering van gemeenten ontstaat daardoor een ingewikkeld vraagstuk om onze ambities te realiseren binnen een sluitende begroting.
Ontwikkelingen Sociaal Domein
Voor het Sociaal Domein blijven er onzekerheden en risico's. Dit is voor een deel inherent aan de maatschappelijke ontwikkelingen waarop het Sociaal Domein antwoord moet geven of de maatschappelijke vraag behoort te faciliteren. Echter waar het gaat om de regelgeving en voorwaarden van de rijksoverheid wensen wij een andere situatie. De volgende zaken spelen:
- Het nieuwe kabinet heeft de uitspraak van de commissie van Wijzen met betrekking tot de jeugdwet geaccepteerd, maar had wel een korting oplopend naar € 500 miljoen toegepast. Op basis hiervan is de VNG uit het hervormingsoverleg gestapt. De eerste Kamer heeft het kabinet opgeroepen om de uitspraak volledig te honoreren. Vooruitlopend op de Meicirculaire hebben we de verwachte bedragen al opgenomen.
- De exacte uitwerking van het Woonplaatsbeginsel per 2022 moet nog blijken. Het gewijzigde Woonplaatbeginsel betekent dat de gemeente waar een jongere oorspronkelijk stond ingeschreven, dus voorafgaand aan de zorg met verblijf, financieel verantwoordelijk is/blijft voor de financiering van het zorgtraject. Dat zou betekenen dat er in 2022 niet langer sprake is van extra kosten voor Zwartewaterland als gevolg van de groei van de jeugdzorg voor de meerkosten van residentiële voorzieningen (zorg met verblijf) die worden ingezet voor jongeren van buiten de gemeente. In de begroting 2022 is vooruitlopend op deze wetswijziging, de verwachte kostenbesparing (voordeel): € 300.000 al verwerkt. Door dit overgangsjaar en de verwachte herbeoordelingen zijn de exacte financiële gevolgen voor 2022 en verder nog onzeker.
- In het kader van de WMO ontwikkelingen zijn er diverse oorzaken die de volumegroei en daarmee de kostenstijging van de Wmo bepalen. Bij de voorziening Hulp bij het huishouden (HH) heeft de invoering van het abonnementstarief tot gevolg gehad dat het voor meer huishoudens financieel aantrekkelijker werd om een beroep te doen op deze Wmo voorziening. Ook relatief jongere gezinnen/huishoudens maken nu gebruik van de huishoudelijke ondersteuning. Het kabinet wil de verwachte tekorten voor gemeenten voor deze voorziening compenseren, dat wil zeggen tot en met 2023. Vanaf 2024 wordt zelfs rekening gehouden met een korting op het HH budget. Tegelijkertijd wordt onderzocht of de komende jaren een reële eigen bijdrage voor HH (opnieuw) ingevoerd kan worden om de kosten voor gemeenten te beperken.
Bij de Wmo voorziening Begeleiding zien we dat de gemiddelde zorgzwaarte is toegenomen, waardoor ook de uitgaven stijgen (de zorgzwaarte bepaalt de kostprijs van de voorziening). Volumegroei in de Wmo wordt ook bepaald door de toenemende vergrijzing, het langer thuis wonen en door bijzondere omstandigheden als bijv. de Corona crisis, waardoor in bepaalde huishoudens/gezinnen de zorg van een ouder plotseling (tijdelijk) wegviel.
De VNG heeft een model ontwikkeld om het aantal gebruikers van Wmo voorzieningen voor de komende 5 jaar te voorspellen per gemeente en per wijk/kern. Voor Zwartewaterland zien we een verwachte groei van 19% in 2025 (1.394) in vergelijking met het aantal Wmo gebruikers in 2020 (1.175) het jaar van de invoering van het abonnementstarief voor de Wmo voorzieningen.